Europese EULEX-missie mag niet bijdragen aan opdeling Kosovo

(update 1 december 2008)
Samen met mijn collega Europarlementariër Joost Lagendijk van GroenLinks was ik op 17 februari 2008 in het Kosovaarse Pristina toen de onafhankelijkheid werd uitgeroepen. En dat viel in heel slechte aarde bij de Serven. Joost en ik waren nog niet goed terug in Straatsburg op 18 februari of de Servische minister van Buitenlandse Zaken stond al aan onze deur om zijn beklag te doen. 'Actief lobbyen' heet dat want op woensdag 20 februari vond er al een debat plaats over de Kosovaarse onafhankelijkheid in de plenaire vergadering van het EP. De Servische minister ging efficiënt te werk. Hij werd zelf apart gehoord in de Commissie Buitenlandse Zaken van het EP.

Een civiele Europese missie

Na het uitroepen van de onafhankelijkheid werd de oorspronkelijk VN-missie UNMIK afgebouwd en vervangen door een Civiele Vertegenwoordiging. De EU helpt de Kosovaren bij het garanderen van stabiliteit en goed-werkende multi-ethnische structuren in het hele land, dus ook in het gebied ten noorden van Mitrovica dat aan Servië grenst. Dat doet ze met de EULEX-missie, een contingent van politieagenten, douaniers, rechters en procureurs die de lokale autoriteiten bijstaan om de rechtsstaat te handhaven en misdedigers op te pakken en te veroordelen.

Die EULEX-missie is een doorn in het oog van de Servische autoriteiten. Recentelijk slaagden ze erin Ban Ki-Moon, de secretaris-generaal van de VN, een nieuw zes-puntenplan voor Kosovo aan de VN-veiligheidsraad voor te leggen. Sommige Europese leiders hebben zich achter dit voorstel geschaard en Kosovo naar verluidt zelfs onder druk gezet het te accepteren.

Een tweedeling van het land

Het plan Ban Ki-Moon impliceert dat in Kosovo twee verschillende politiediensten en twee verschillende rechtstelsels geïnstalleerd worden. Politie, justitie en douane in Noord-Kosovo zouden direct onder het gezag komen te vallen van de VN UNMIK-missie en zouden alleen de wetten van het VN-bestuur respecteren. In Zuid-Kosovo zou politie, justitie en douane onder het bestuur van Pristina komen met steun én toezicht van EULEX. Als dit systeem van twee stelsels geaccepteerd wordt, is de eenheid van Kosovo verder weg dan ooit.



Schamel wisselgeld


Het wisselgeld van Belgrado voor de toezeggingen in het Zespuntenplan is dat zij de komst van EULEX accepteert. De meeste Serviërs waren tot nu toe faliekant tegen EULEX, omdat zij er een bevestiging in zagen van Kosovo's onafhankelijkheid. Sommige Serviërs, vooral in Zuid-Kosovo, denken hier anders over, omdat EULEX bijdraagt aan hun rechtsbescherming en omdat EULEX misdaden tegen Serviërs zal bestraffen die tot nu toe wachten op berechting. Hoewel Servië zich verzet tegen de Europese aanwezigheid in Kosovo, wil het land graag lid worden van de EU.



Verontwaardigng

Het VN-plan stoot op onnoemelijk veel verzet in Kosovo. Vorige week woensdag was er al een vrij massaal bijgewoonde betoging in Pristina. Er zijn in de Kosovaarse hoofdstad weinig politici te vinden die nieuwe toezeggingen willen doen aan Servië. Kosovo heeft bij de onafhankelijkheidsverklaring al ingestemd met het Ahtisaari-plan, waarin voor de Kosovaarse Serviërs verregaande minderheidsrechten zijn opgenomen.

En nu is er dus ook het plan van Ban Ki-Moon. De vrees bestaat dat dit uitmondt in de definitieve opsplitsing van Kosovo: een zuidelijk gedeelte waar nagenoeg alle twee miljoen Albanezen en ruim de helft van de ongeveer honderdvijftigduizend tot tweehonderdduizend Serviërs leven. En een noordelijk gedeelte waar de overige Serviërs wonen in een vrij klein gebied, dat de facto onafhankelijk is. Officieel is Kosovo, volgens alle partijen, nu nog één geheel.


Balkanoorlog


De internationale gemeenschap (in de praktijk Rusland, de VS en enkele Europese landen) hebben zich altijd verzet tegen opdeling van Kosovo uit vrees voor zogenaamde "etnische grenzen". Opdeling is een grote bedreiging voor het multi-etnische karakter van de staat. De Serviërs in het zuiden zijn mordicus tegen deling en plannen massaal uit Kosovo te vertrekken als het zover komt. De Albanese minderheden in buurlanden Servië en Macedonië kunnen de deling aangrijpen om op hun beurt onafhankelijkheid of aansluiting bij Kosovo te zoeken. Dit zou de Serviërs in Bosnië weer een steuntje in de rug geven om zich af te splitsen. In dit worst case scenario is een nieuwe oorlog op de Balkan niet veraf.


Absurd

De VN is al bij al vrij absurd bezig. En er is verdeeldheid in het EU-kamp, wat zorgt voor heel wat geschipper. Samen met Joost Lagendijk vind ik dat de EU te lief is voor Servië: "Belgrado heeft lang geleden zijn recht verloren om Kosovo te besturen.

Het Europees Parlement heeft het voorstel gesteund van VN-gezant Ahtisaari, om van Kosovo een multi-etnische staat te maken. Joost en ik vinden dan ook dat we niet kunnen toelaten dat Belgrado dat streven blijft blokkeren. De EU moet er niet voor terugschrikken om drukmiddelen te gebruiken: Servië kan wat ons betreft geen kandidaat-lid worden, zolang het verhindert dat EULEX in heel Kosovo aan de slag kan.

 De essentie van EULEX is corruptie en georganiseerde criminaliteit tegen te gaan, om minderheidsrechten te verzekeren en om etnisch gemotiveerde en zware misdrijven op te lossen. De essentie van EULEX is het helpen vestigen van één effectieve rechtstaat op het hele grondgebied van Kosovo.

Vreemde dingen

Tegelijk gebeuren er vreemde dingen in Pristina. Op 14 november ontplofte er een bom voor het gebouw van de EU. Al bij al minieme schade. Vreemder echter is dat de Kosovaarse politie drie Duitse staatsburgers aanhield op verdenking van de bomaanslag. Zeer spoedig bleek dat het drie agenten van de Duitse geheime Bundesnachrichtendienst (BND) waren. De Duitse autoriteiten beweren dat de drie 'toevallig in de buurt waren'. Vreemd. Eind november werd de aanslag opgeëist door een onbekende paramilitaire organisatie. Het gaat volgens hen om "het begin van
de gewapende strijd tegen de EULEX-missie, die tegen Servische voorwaarden
zal werken en door de Albanezen verworpen wordt", stelde het zogenaamde
Leger van de Republiek Kosovo. Een VN-rechter moet nu beslissen over de vrijlating van de drie Duitse geheimagenten.

EULEX-missie krijgt groen licht van VN-veiligheidsraad

De VN-Veiligheidsraad gaf op 26 november groen licht voor de lang geblokkeerde EU-missie. De 2.000 Europese agenten, rechters en beleidsexperten zullen wel alleen in Albanese woongebieden gestationeerd worden. In de regio's met een Servische minderheid blijft het VN-bestuur in Kosovo (UNMIK) verantwoordelijk. De Kosovaars-Albanese regering en ook de oppositie vinden de regeling maar niks en zien ze als
een inbreuk op de soevereiniteit van hun land.

De beslissing van de VN-veiligheidsraad komt zeker nog ter sprake in het EP. Zelf ben ik er niet gelukkig mee want het lijkt erop dat we afstevenen naar een tweedeling van Kosovo.